زمان دم کشیدن دمنوش گل گاوزبان نیوشا :
۷ دقیقه در یک لیوان آب جوش سر پوشیده.
پس از این زمان تی بگ آبگیری شده و خارج شود (به دلیل داشتن آلکوالویید برای زنان باردار و کودکان مضر است و برای افرادی که مشکل اسهال دارند اصلا پیشنهاد نمیگردد).
معرفی اجمالی دمنوش گل گاوزبان نیوشا :
دمنوش گل گاوزبان نیوشا علاوه بر گل گاوزبان جهت خواص و اثر آرامبخش بودن بیشتر و ترکیبی بهتر دارای به لیمو، زیرفون و سنبل الطیب نیز هست.
گل گاوزبان دارای نیترات پتاسیم، کلسیم، منگنز، منیزیم، اسید فسفریک و آلانتوئین است.
دمنوش گل گاوزبان نیوشا به دلیل داشتن مقادیر چشمگیر پتاسیم و کلسیم بسیار ادرارآور بوده و با تحریک بدن، تبادلات سلولی را تنظیم و سیستم اعصاب را آرام می کند؛ گل گاوزبان، بهترین داروی گیاهی جهت درمان ناراحتی های اعصاب شناخته می شود.
منیزیم موجود در دمنوش گل گاوزبان نیوشا ضدسرطان بوده و به دلیل داشتن “آلکوالویید” می‌تواند در رفع حساسیت و التهاب و مقابله با روماتیسم مؤثر واقع گردد. ولی گل گاوزبان به دلیل وجود “آلکوالویید” برای زنان باردار و کودکان مضر است.
دمنوش گل گاوزبان نیوشا برای رفع سرماخوردگی، بی اختیاری دفع ادرار، کاهش التهاب و ورم کلیه مفید است.
دمنوش گل گاوزبان نیوشا حواس پنجگانه را تقویت کرده و نشاط آور و ضد اضطراب است. از دیگر خواص این دمنوش می توان به تصفیه‌کننده خون، ضداسپاسم، محرک غدد آدرنال، مقوی قلب و عروق، نرم کننده مجاری تنفسی، خلط آور و مسهل اشاره نمود.
تاریخچه ترکیبات موجود در دمنوش گل گاوزبان نیوشا :
گل گاوزبان با نام علمی Echium amoenum بومی مناطق محدودی از بخش های شمالی ایران و قفقاز است. این گیاه در بسیاری از مناطق اروپا، غرب آسیا و آمریکای شمالی می روید و اغلب به صورت وحشی در کناره ی رودخانه ها دیده می شود. در اوایل قرن نوزدهم قسمت های جوان گیاه مثل شاخ و برگ آن، به صورت پخته شده یا سالاد مصرف می شد. گیاه شناسان قدیم، گاهی این گیاه را Bugloss هم نامیده اند. برپایه ی برخی مستندات، Borago، نام لاتین گل گاوزبان، تحریفی از کلمه ی Corago ( Cor به معنی قلب و ago به معنی گذشته) است. این نامگذاری به سبب تأثیر این گیاه بر قلب انسان بود. هر چند، جان استیو هنسلو (۱۸۶۱-۱۷۹۶) گیاه شناس انگلیسی، معتقد بود این کلمه از barrach، واژه ای از زبان ایرلندی کهن (سلتی) به معنی مرد دلاور، مشتق شده است.
به لیمو با نام علمی Lippia citriodora از خانواده Verbenaceae ، گیاهی بومی شیلی، پرو و آرژانتین است. این گیاه به سبب خواص دارویی و عطر و طعم مطبوعش به ایران وارد و در مناطقی از کشور توسط شرکتهای تولید کننده ی گیاهان دارویی به‌صورت محدود کشت شد. این گیاه را نخستین بار دریاسالاری فرانسوی در حدود سال ۱۷۶۷ میلادی به اروپا وارد کرد و گیاه شناسی فرانسوی به نام فیلیبرت کامرسون این گیاه را Aloysia triphylla نامید. این گیاه به افتخار ماریا لویزا ترزا دپارما (۱۸۱۹-۱۷۵۱) همسر پادشاه کارلوس چهارم و ملکه ی اسپانیا نام گذاری شد. به همین دلیل این گیاه در اسپانیا به نام یربا لویزا و در پرتغال به نام لوسیا- لیما شناخته می شود. این اسامی نخستین بار در سال ۱۷۸۴ در جلد اول کتاب گیاه شناسی به زبان اسپانیایی چاپ شدند.
زیرفون گونه ای درختی با طول عمر بالا، ارتفاع زیاد، برگریز و بومی سراسر اروپا است. زیرفون بیشتر در جنگل های بالغ قدیمی یافت می شود. این گونه و به صورت خود رو یا زراعی تأمین، و به دلیل ویژگی های دارویی به طور گسترده استفاده می شود. اگرچه میزان پراکندگی آن در ۲۰۰۰ سال گذشته کاهش یافته است، اما همچنان در مناطق شهری و مسکونی به طور گسترده وجود دارد و بیشتر در نواحی کوهستانیِ اروپای مرکزی و شرقی دیده می شود. گل های خشک شده، برگ ها و چوب این درخت مصارف دارویی دارند. گل های ۵ گلبرگ، معطر و زرد متمایل به سفید آن، پس از شکوفه بهاری جمع آوری، خشک و در شرایط کمرطوبت نگهداری می شوند. گل ها با ارزش ترین اجزای دارویی درخت زیرفون هستند. برگ های درخت زیرفون شبیه به قلب با حاشیه‌ی دندانه دار هستند. امروزه این گیاه برای کاربردهای تجاری در فلوریدای آمریکا، مکزیک، ایتالیا و جزایر غربی کارائیب کشت می شود.
سنبل الطیب بومی اروپا و آسیا است و جزئی از طبیعت شرق آمریکای شمالی نیز شده است. سنبل الطیب که به آن علف گربه هم گفته می شود، در مناطق مرطوب با آب و هوای معتدل و عمدتا در جنگل ها و حاشیه رودخانه ها وجود دارد. اعضای جنس Valeriana، گیاهان علفی چند ساله ای هستند که به طور گسترده در نواحی معتدل آمریکای شمالی، اروپا و آسیا پراکنده شده اند. از حدود ۲۰۰ گونه شناخته شده، اغلب سنبل الطیب اوراسیایی (Eurasian Vakeruaba officinalis) برای مصارف دارویی کشت می شود. محصول سنبل الطیب یک محصول طبیعی از ریشه و ریزوم این گیاه است.
کاربرد ترکیبات دمنوش گل گاوزبان نیوشا در طب قدیم:
گل گاوزبان را رومی ها از اوایل قرن سوم پیش از میلاد شناخته و به اروپا معرفی کردند. ایشان، از سالیان بسیار دور برگ های این گیاه را می خیساندند و آن را همچون نوشیدنی ارزشمندی برای آرامش بخشی و برطرف نمودن مشکلات عصبی استفاده می کردند. جان جرارد گیاه شناس قرن شانزدهم معتقد بود که گل گاوزبان افراد را شاد و سرزنده می کند. پلینی دالدر فیلسوف رومی اعتقاد داشت که این گیاه ضد افسردگی است و افراد را شجاع می کند. جان اِولین (John evelyn) نویسنده ی انگلیسی قرن هفدهم میلادی، می نویسد: «گل گاوزبان بیماری و تنبلی را دور می کند، طبع گرم و خشکی دارد، جویدن برگ تازه اش، به طور سنتی برای درمان جوش های چرکی دهان مفید و دم کرده ی آن برای تنگی نفس سودمند است. این گیاه، از بین برنده ی افسردگی، کاهنده ی فشارخون، شادی آور، رقیق کننده ی خون، رفع کننده ی اضطراب و دلهره و از بین برنده ی تپش قلب است. گیاهی خواب آور، معرِق و باز کننده ی عروق است، همچنین ضدبلغم و سودا، تب و سرفه بوده و برای نفخ مؤثر است.
به لیمو به طور سنتی در درمان سوء هاضمه، نفخ، دردهای عصبی سرگیجه و علایم سرماخوردگی استفاده می شود. برگ و سرشاخه ی گلدار این گیاه، محرک، ضد تشنج، پایین آورنده ی درجه ی گرما و تب در بیماریهای گوناگون است. از برگ آن در رفع درد معده، تپش قلب، احساس صداهای مبهم در گوش و حالات عصبی و خستگیهای روحی- روانی استفاده می شود. به لیمو در ردیف بهترین داروها برای تقویت معده، است که بهتر است همیشه به صورت دم کرده مثل چای، مصرف شود.
زیرفون درمانی برای سرماخوردگی، گلو درد و سردرد سینوسی و میگرنی است. به طور سنتی، در کشورهایی مانند ایران و برزیل، گل های زیرفون برای آرامش اعصاب، درمان اضطراب و بی خوابی، ترمیم عروق خونی و جلوگیری از تصلب شرایین استفاده می شود. در طب گیاهی بلغارستان، ترکیه و آلمان، از گل های زیرفون به عنوان آرامبخش، ضدتب، اکسپکتورانت، ضدالتهاب در بیماری های دستگاه تنفسی، سرماخوردگی و آنفلوآنزا، و برای درمان بی خوابی، بیماری کبد و کیسه صفرا استفاده می شود.
سنبل الطیب برای درمان بی خوابی توصیه شده است. این گیاه، در یونان، مکتب آیورودا (اساس درمان در این مکتب، توازن عناصر طبیعی بدن و تعادل روح و روان انسان است)، طب سنتی چینی، و هومیوپاتی (یکی از رایج‌ترین شیوه‌های درمانی طب مکمل) برای آرام بخشی، تقویت قلب و درمان صرع و هیستری استفاده می شد. تنتور آن، قرن ها در اروپا به دلیل ویژگی آرام بخشی استفاده می شده است. هنوز هم به طور گسترده در فرانسه، آلمان و سوییس به عنوان یک خواب آور استفاده می شود. در طب یونان، ریشه سنبل الطیب برای درمان اختلالات بی شماری نظیر تپش قلب، مشکلات گوارش، صرع و عفونت های دستگاه ادراری توصیه شده است.
مواد موثر دمنوش گل گاوزبان نیوشا :
گل گاوزبان ایرانی:
مواد مؤثر فراوانی از قبیل تانن، موسیلاژ، ترکیبات فنلی، مواد قندی، فلاونوئید و مقدار کمی آلکالوئید دارد. در این گیاه، ۳ تا ۵ درصد موسیلاژ، ۰/۱۵ درصد فلاونوئید و۱۳/۴۳ درصد آنتوسیانین با آگلیکون دلفیدین و سیانیدین وجود دارد. مقدار ناچیزی آلکالوئید از دسته ی پیرولیزیدین هم در این گیاه یافت می شود.
به لیمو:
لیمونن، نرال، ژرانیال، ژرانیل استات، بتاکاروفیلن، آلفاکورکومین، سابینن
زیرفون:
فلاونوییدهای اصلی گل، ایزوکوئرستین-روتین و آستراگالین و فلاوونوییدهای اصلی برگ، کوئرستین-۳-۷-دی رامنوزید و کامپفرول-۳-۷-دی رامنوزید هستند. همچنین، گل زیرفون حاوی موسیلاژ، p- کوماریک اسید، کامپفرول، ترپنویید، کوئرستین و روغن های فرار مانند سیترال، سیترونلال، سترونلول، ائوژنول و لیمونن است. رایحه گل مربوط به مقادیر کمی از روغن ضروری است که ترکیبات آن بسته به محل رویش متنوع است.
سنبل الطیب:
ریشه سنبل الطیب، حاوی مونوترپن های دوحلقه ای(والپوتریات ها شامل والترات، اسوالترات، دی هیدرو والترات و ایزو والترات)، روغن های فرار(والرانون، والرنال و والرنیک اسیدها)، سزکویی ترپن ها، لیگنان ها، آلکالوییدها(مانند والرین و والریانین)، فلاوونوییدها(اکاستین، آپیجنین، دیوسمتین، کوئرستین، کامپفرول، لینارین و لوتئولین) و اسیدهای آمینه آزاد(مانند گاما-آمینوبوتیریک اسید (GABA)، تیروزین، آرژنین و گلوتامین) است. بوی شاخص سنبل الطیب توسط ایزووالریک اسید تولید می شود. والرنیک اسیدها و والپوتریات ها اغلب به عنوان ترکیبات فعال در محصولات تجاری و دارویی سنبل الطیب در نظر گرفته می شوند.
